در روزهای پس از درگذشت سید مصطفی خمینی، فضای حوزه علمیه قم آکنده از خشم و اندوه بود. گفتگوهای خصوصی طلاب و روحانیون از سوگواری فراتر رفت و به نقدهای تند علیه حکومت پهلوی و دربار تبدیل شد؛ نقدهایی که ساواک آنها را با دقت ثبت کرد، اما نتوانست جلوی خیزش سیاسی نهفته در همان حجرههای کوچک را بگیرد.
در میان اسناد مربوط به خریدهای خارجی رژیم پهلوی، فهرستهایی دیده میشود که نشان از وابستگی عمیق کشور به خارج حتی در سادهترین نیازها دارد. از واردات لبنیات، گوشت و اسباببازی گرفته تا سفارش جوهر پاککن برای کاخ سلطنتی به درخواست فرح پهلوی، همگی بازتابی از فقدان پایههای صنعتی و گرایش شدید درباریان به مظاهر غربی است.
سندی از اداره املاک و مستغلات پهلوی، جزئیات یک دستور مهم را آشکار میسازد: واگذاری ۵۰ هکتار از مرغوبترین زمینهای روستای «رودپشت» به «حسینی»، کارمند عالیرتبه بنیاد پهلوی. این نامه که خطاب به رئیس اداره املاک در ساری ارسال شده، نمونهای ملموس از نحوه تخصیص منابع ارزشمند ملی به مقامات نزدیک به ساختار قدرت در آن دوران را به نمایش میگذارد.
شواهد بر جای مانده و خاطرات اکثر دولتمردان پهلوی نظیر اسدالله علم، گواهی روشن بر وجود فساد سیاسی، اقتصادی و اخلاقی گسترده در عالیترین سطح حاکمیت بود. این فساد تنها در مسائل کلان خلاصه نمیشد، بلکه تا جزئیترین امور روزمره و شخصی دربار نیز نفوذ کرده بود. در سندی که در ادامه آمده، نامهای از آتابای، معاون وزارت دربار شاهنشاهی، به تشریفات کل شاهنشاهی ...
سوئیس از جمله کشورهایی است که همیشه آوازه اش به عنوان مکانی آرام و صلح طلب پیچیده است. در زمان حکومت پهلوی نیز رجال سیاسی و نزدیکان به شاه بسیار تلاش می کردند تا در این کشور رفت و آمدهای بسیار داشته باشند. همین مسئله مشکلات سفارت ایران در سوئیس را بیشتر و بیشتر می کرد. به این دلیل پرسنل این سفارت با مصائب زیادی روبرو بودند.
دریافت رشوه از جمله مفاسد رایج در عصر پهلوی بود. به گفتهی اسناد موجود بسیاری از رجال سرشناس و حتی اعضای خانوادهی پهلوی در قبال برخی اعمال نفوذها، رشوه دریافت میکردند. در سطح جامعه نیز متأسفانه بسیاری از مسئولین اداری از مراجعه کنندگان خود رشوه میگرفتند. سند زیر به دریافت رشوه از سوی مدیر کل اوقاف و زیردستان وی اشاره دارد. در بخشی از این سند آمده ...
برای استفاده از بودجههای دولتی برای مصارف شخصی در دورهی پهلوی امری رایج در میان مقامات دولتی بود و کمتر کسی به آن تعرض میکرد. در سند زیر به سال 1347 برخی نمایندگان مجلس شورای ملی به استفاده شخصی عبداله ریاضی، رئیس مجلس شورای ملی، از بودجهی مجلس اشاره کردهاند.
در سال ۱۳۴۳، امپراتور هیلا سیلاسی اتیوپی، در سفری چهار روزه به ایران، در حضور محمدرضا شاه پهلوی، لحظهای تاریخی را رقم زد. این سفر، نمادی از روابط دیپلماتیک آن زمان و حضور امپراتور اتیوپی در جشنهای ۲٥٠٠ ساله شاهنشاهی ایران بود. اما این دیدار، علاوه بر جنبههای دیپلماتیک، تصویر جالبی از روابط ویژه شاه پهلوی با دیکتاتورهای مختلف جهان را نیز به نمایش ...
بها ندادن به شخصیت و کرامت والای انسان، ترویج فرهنگ غربی و آزادی های غریزی و حیوانی در جامعه و مبارزه با آزادی های انسانی، سیاسی، آزادی بیان و قلم در جهت رشد جامعه، توهین به اعتقادات مذهبی مردم و مخالفت با دین و شعائر مذهبی مثل حجاب، روحانیت، عزاداری و ... از دیگر ویژگی ها و عملکرد سوء رژیم پهلوی است.
برخی از تحلیلگران و علاقمندان به حکومت پهلوی، معتقدند در حکومت پهلوی مفاهیمی چون اعتیاد و مواد مخدر، مفاهیمی غریب و ناآشنا بودند. به باور این گروه، حکومت پهلوی تلاش زیادی برای از بین بردن مواد مخدر در ایران کرد. اما بسیاری از منابع حکایت از همدستی این حکومت با قاچاقچیان مواد مخدر دارد
یکی از نزدیکترین دوستان شاه را باید همین امیر هوشنگ دولو دانست که معروف بود در معاملات قاچاق تریاک و خاویار و خیلی کارهای دیگر دست دارد. او اهل بازی ورق و این حرفها نبود و بیشتر یک آدم محفلی و منقلی و اهل بزم به شمار میرفت و آنطور که گفته میشد وسایل بزم و زن بازی شاه را فراهم میکرد.
برای شاه مهمترین اصل، محبوبیت و قبضه کردن قدرت کامل بود. او به دلایل روانی تمایل داشت در مرکز و محور تمام رویدادها قرار داشته باشد و تمام اتفاقات مثبت و سازنده به نام او ثبت شود. با توجه به این ذهنیت، هر کسی که به شهرت و محبوبیتی دست مییافت مورد سوظن شاه قرار میگرفت
همسرش «ثریا اسفندیاری» که همراهش بود برای تاریخ نقل کرده است: «ما به منطقه کلاردشت نزدیک رامسر پرواز کردیم. مسافرت ما ظاهرا طبیعی و برای فرار از گرمای طاقتفرسای تهران بود. چند تن از دوستان نزدیک ما هم در کلاردشت به ما پیوستند، ولی هیچکدام از آنها از صدور فرمان برکناری مصدق و انتصاب سرلشکر زاهدی به جانشینی وی اطلاع نداشتند.
بسیاری از اعضای خاندان پهلوی با شرکتهای و اشخاص حقیقی خارجی در ارتباط بودند و از این پل ارتباطی برای منافع شخصی متقابل استفاده میکردند. برای نمونه میتوان به برخی از زد و بندهای سیاسی غلامرضا پهلوی با یک یا چند شرکت آمریکایی اشاره کرد
یکی از دلایل سرد شدن مردم از حکومت پهلوی، بزرگنمایی بیش از حد اقدامات صورت گرفته بود. گذشته از بزرگنمایی، حکومت را مایه لطف بر مردم میدانست، این در حالی بود که تمام آن اقدامات از طریق اموال عمومی انجام میشد و بیشتر آن نیز مورد سواستفاده شخصی قرار میگرفت.
خاندان سلطنتی پهلوی، وابستگی عمیقی به غرب و فرهنگ غربی داشت. فرهنگ غربی در نقطه مقابل فرهنگ اسلامی بود. با این حال این خاندان سلطنتی تلاش میکرد خود را مقید و علاقمند به امور مذهبی نیز نشان دهد. این موضوع چند دلیل داشت
یکی از نمودهای تعارضات فرهنگی حکومت پهلوی، خودکمبینی در برابر بیگانگان بود. این موضع به خودی خود صدها مشکل دیگر را برای حکومت پیش آورده بود و باعث شده بود تا تصورات مردم نسبت به حکومت توام با بدبینی و نفرت باشد
یکی از جنبههای سیاسی قدرت شاه، جنبه آشکار و ظاهر قانونی بود. شاه مطابق با قانون اساسی از اختیاراتی برخوردار بود. اما این اختیارات مربوط به قانون اساسی دوره مشروطه نبود، بلکه بر اساسص تغییراتی که بعدها در حکومت پهلوی به وجود آمد، شکل گرفت
قدرت سیاسی شاه دو جنبه داشت. یک جنبه پنهان و یک جنبه آشکار. منظور از جنبه پنهانف اعمال قدرت دیکتاتوری به روشی پنهان بود. به گونهای که کمتر کسی متوجه آن بود